-isme

Gisteren zeg ik bovenstaande TED-video van Alain de Botton waarin hij aangeeft dat we een soort Atheïsme 2.0 kunnen creëren door op een beleefde en respectvolle manier de kersen uit religies te plukken en toe te passen op een seculiere wereld. Hij zegt dat we vooral niet moeten meegaan met de inhoud van een religie (dogma, regeltjes, dat soort spul), maar dat we een hoop kunnen leren van religieuze manieren om bepaalde issues bij de hoorns te pakken. 



Ik heb hier en daar mijn bedenkingen bij zijn voorbeelden. Ik denk niet dat welsprekendheid cruciaal is en we moeten vooral geen morele richtlijnen halen uit religies. Zo zijn er wel meer dingen waar ik me niet in kan vinden. Wat ik alleen boven alles ergerlijk vind, dat is het begrip "Atheïsme" zelf. Ik ben een atheïst, een niet-theïst (dus geen monotheïst of polytheïst, maar een niet-theïst). Van wezenlijk belang is dat dat hetgene is dat mij als atheïst definieert. Voor al het andere heb ik niets te maken met Richard Dawkins, Alain de Botton en mijn moeder samen. Het feit dat zowel mijn moeder als ik niet in goden geloven is niet datgene dat ons bindt. Ik vind dat Dawkins fantastisch kan schrijven en interessante boeken voortbrengt waarmee de basis van de moderne biologie voor het brede publiek toegankelijk wordt en Stephen Hawking doet datzelfde voor fysica. Verder zijn het misschien vervelende mensen, houden ze mogelijk niet van wielrennen of de Romeinse oudheid en zijn er allerlei andere dingen waar ik niks mee te maken heb.


Met andere woorden: we moeten heel goed opletten dat we van een intellectuele positie over de vraag of God bestaat geen zingevend wereldbeeld maken, want dat is het niet. Atheïsme 2.0 is dan ook een onzinkreet. Er bestaat ook geen "ik denk dat we zuurstof inademen en koolzuur uitademen" 2.0 of "Ajax wordt dit jaar kampioen" 2.0. Atheïsme is niet iets dat ergens iets van kan leren. Dat zijn atheïsten. Atheïsme is eigenlijk helemaal geen "-isme" zoals communisme, hindoeïsme of presbyterianisme (hoe je dat ook in het Nederlands vertaalt).  


Atheïsten kunnen op talloze manieren leven. Sommige atheïsten kunnen zelfs religieus zijn. Boeddhisten worden vaak als atheïstisch beschouwd, maar hebben wel degelijk een heel sterk kader voor hun leven. Anderen zijn seculier humanist of liberaal, huurmoordenaar of simpelweg iemand die zijn hoofd boven water probeert te houden omdat er geen gelegenheid is om iets met zijn ongeloof te doen. Dat kan allemaal best. Zelf ben ik strikt seculier. Geen idee of ik in een stroming te plaatsen ben of niet, maar ik heb een aantal opvattingen heel dicht bij mijn wezen staat die in belangrijke mate worden beïnvloed door mijn niet-geloof. Ik ben kritisch en licht sceptisch naar alles dat ik naar me toe geworpen krijg en ben van mening dat een opvatting van de ene persoon nooit reden kan zijn voor de andere persoon om iets te doen of te laten, ook niet als die opvatting onaanvechtbaar is. Om die reden verzet ik me tegen allerlei dogma's en daarop geïnspireerde of erdoor gedicteerde regelgeving en wetten. 


Punt is dat dit beïnvloed is door mijn niet-geloof, maar er geen deel van uitmaakt. Ik ben iemand die vragen van Jehova's getuigen aan de deur beantwoordt, maar niet op de manier die hen doet terugkomen. Ik heb een keer twee Mormonen binnengelaten toen ik toevallig The God Delusion zat te lezen op de bank. Moeder zou dat zeker niet doen, maar zij geeft religieuzen weer meer ruimte dan ik en zit er ogenschijnlijk minder mee als er weer pogingen zijn om bijvoorbeeld homoseksuelen rechten te ontnemen. Dat maakt ons niet meer of minder atheïstisch.


Wat ik nou leuk zou vinden is dat filosofen en andere public intellectuals als Alain de Botton atheïsme zouden behandelen zoals het is: alleen het niet voor waar aannemen van "God bestaat" en "goden bestaan". Het heeft geen functie om je te mengen in de discussie of "God bestaat" hetzelfde is als "de tandenfee bestaat" of  "elfjes bestaan." Ik denk van wel, maar dat is niet het punt. Het punt is dat als religie niet biedt wat je zoekt, dat je iets anders moet bedenken. Dat kan samen, dat kan via onderwijs, kunst, preken, hoe dan ook, maar dat is geen onderdeel van Atheïsme. En al helemaal geen vernieuwde versie ervan. Afgezien van de merits van wat De Botton zegt, of het nu gevaarlijke idiotie of de volmaakte manier van zingeving die ik altijd al zocht, is, dit is een cultureel fenomeen. Noem het De Bottonisme of Alainisme of bedenk iets, maar laat je niet misleiden te denken dat als iets "-isme" heet, dat het dan ook een "-isme" is.